* یزد *

یزد از استان‌ های مرکزی در کشور و یکی از بهترین شهرهای خشتی جهان است که نام آن در سازمان یونسکو به ثبت رسیده و از آن به عنوان یک شهر بین المللی یاد می شود.

یزد یکی از شهرهای تاریخی ایران است که به شهر بادگیرها، عروس کویر، دار العلم و شهر دوچرخه‌ها معروف است و به عنوان اولین شهر خشتی دنیا و دومین شهر تاریخی جهان شناخته می‌شود.

یزد، نامی است که به عنوان نخستین شهر ثبت شده در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است
بافت تاریخی شهر یزد با مساحتی در حدود ۸۰۰ هکتار عنوان گسترده‌ترین و اصولی ترین بافت تاریخ ایران را به خود اختصاص داده است و به عنوان دومین بافت خشتی دنیا و دست نخورده‌ترین بافت تاریخی کشور به شماره ۱۵۰۰۰ در فهرست آثار ملی نیز به ثبت رسیده است.
بعد از راه یافتن یزد به فهرست یونسکو و ثبت جهانی این شهر، اهمیت این شهر بیش از پیش افزایش یافت و توجه گردشگران بیشتری به آن جلب شد. در این گزارش قصد داریم به جاهای دیدنی یزد بپردازیم.

مسجد جامع یزد

مسجد جامع یزد یکی از شاهکارهای تاریخی ایران بوده که در هر گوشه و کنار آن، یادگارهایی از دوران گوناگون برجای مانده‌است و به شیوه یک ایوان در دل کویر می‌باشد و در طی حدود ۱۰۰ سال و سه دوره بنا شده‌است.
پایه‌های اصلی مسجد راساسانیان و بنای فعلی مسجد، از لحاظ شیوه معماری متعلق به دو دوره موسوم به آذری دانسته‌اند. بنای گنبد خانه متعلق به دوره ایلخانی و سر در رفیع مسجد را متعلق به زمان شاهرخ و دوره تیموری دانسته‌اند. این بنا از لحاظ خوابیدگی گنبد، سردر رفیع و بلند و همچنین کاشیکاری زیبا و منحصربه‌فرد، شهرت دارد.
مسجد جامع یزد که به قطع، همانند مرواریدی بی‌بدیل در شهر یزد می‌درخشد، در ضلع غربی خیابان امام خمینی و یکی از محله‌های قدیمی این شهر، قرار دارد.

آتشکده یزد

آتشکده نام گونه ای از نیایشگاه های زرتشتیان است که در آن آتشی در یک جایگاه ویژه دیده می شود و مهم ترین نیایش های دینی از جمله خواندن اوستا و گات ها در آن و در برابر آتش صورت می گیرد.
آتشکده یزد یکی از همین نیایشگاه هاست که در دوران پهلوی اول ساخته شده و ارزش بسیاری برای زرتشتیان دارد. این مکان با نام آتشکده وَرهُرام نیز شناخته می شود و آتش مقدس ورهرام در آن قرار دارد.

باغ دولت آباد

باغ دولت‌ آباد یزد یکی از 9 باغ ایرانی است که نامش در فهرست میراث جهانی یونسکو به چشم می خورد و شهرت بین المللی دارد و بلندترین بادگیر جهان را در خود جای داده و از نظر معماری، بسیار ارزشمند است.
طرح باغ دولت آباد یکی از اصیل ترین و بدیع ترین طرح های باغ ایرانی را به نمایش می گذارد. در واقع این باغ چهار بنای اصلی را در بر می گرفته که سه مورد از آنها به نام هشتی، تالار طنبی و سردر هنوز هم وجود دارند و قسمتی از اتاق های زمستانی نیز به چشم می خورند؛ اما باقی ساختمان ها و حتی محوطه آنها از بین رفته و تنها 40000 متر مربع از کل باغ باقی مانده است.
ارزش تاریخی و معماری این باغ باعث شد تا نامش در تاریخ 23 اسفندماه سال 1346، با شماره ۷۷۴ در فهرست آثار ملی ایران قرار گیرد. نام باغ دولت آباد در سطح جهانی نیز مطرح شد. در سال 2011 در زمره باغ‌های ایرانی ثبت شده در میراث جهانی یونسکو قرار گرفت.
یکی از زیباترین ساختمان های حکومتی و تاریخی یزد در این باغ قرار دارد.

مجموعه میدان امیرچخماق

میدان امیرچخماق مهم ترین میدان یزد است. مجموعه امیرچخماق یزد شامل بازار، تکیه، مسجد و دو آب‌انبار که قدمت‌شان به دوره تیموریان می‌رسد.
تکیه امیر چخماق در سال ۱۳۳۰ و مسجد امیر چخماق در سال ۱۳۴۱ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیدند. میدان امیرچخماق، یکی از شاخص‌ترین مجموعه‌های تاریخی و گردشگری در شهر یزد محسوب می‌شود.

خانه لاری‌ها

خانه لاری ها و بادگیر آن مربوط به دوره قاجار است و در یزد، خیابان امام خمینی، محله فهادان، مجاورعمارت کلاه فرنگی واقع شده است.
این اثر که در تاریخ ۲۴ بهمن ۱۳۷۵ با شمارهٔ ثبت ۱۸۳۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است، شامل شش باب خانه با فضاهای کاملاً معماری ویژه خانه‌های کویری می‌باشد.
این خانه در سال ۱۲۸۶ قمری ساخته شده مالک آن حاج محمدابراهیم لاری بوده‌است.

موزه آب یزد

موزه آب یزد در یکی از خانه های قدیمی یزد برپاست و بازدیدکنندگان با ورود به آن می توانند به تاریخ چند هزار ساله آب در این شهر تاریخی پی ببرند.
موزه آب که در خانه ی تاریخی به نام کلاهدوزها واقع است در سال ۱۳۷۹ همزمان با اولین همایش بین المللی کاریز کار خودش را آغاز کرد و هدف آن نشان دادن ارزش و اهمیت آب در منطقه ای کویری است که به مردم نشان دهد آب چقدر اهمیت دارد.
تقریبا بیش از ۲۰۰ شی تاریخی از مجموعه وسایل کندن قنات تا اسناد و مدارک قنات ها اصلی یزد در این موزه در حال حاضر نگهداری می شود.

مدرسه ضیائیه (زندان اسکندر)

مدرسه‌ ضیائیه که به زندان اسکندر نیز معروف است یکی دیگر از آثار تاریخی شهر یزد است. آغاز ساخت این بنای تاریخی در قرن هفتم هجری و در سال ۶۳۱ هجری قمری آغاز و در سال ۷۰۵ هجری قمری به پایان رسید. این اثر در تاریخ ۲۳ اسفند ۱۳۴۶ با شمارهٔ ثبت ۷۷۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.
این بنا در کنار دیگر آثار کهن و تاریخی شهر یزد، همانند گنجی بی‌قیمت عهده‌دار حفظ تمدن، هویت، تاریخ و فرهنگ کشور ایران و مردم این سرزمین خواهد بود.

برج خاموشان

برج خاموشان در نزدیکی یزد یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین دخمه‌های زردشتیان جهان است که در ۱۵ کیلومتری جنوب شرقی یزد و در حوالی منطقه صفائیه، بر بلندای کوهی رسوبی و کم ارتفاع به نام کوه دخمه، دو عمارت سنگی مدور برج مانند با فضای میان‌تهی قرار دارد که به دخمه یا دادگاه زرتشتیان مشهور است.

پیشینیان جهان را متشکل از چهارعنصر آب، آتش، خاک و هوا می‌دانستند، آن‌ها مرگ را نه نابودی که سفر به جهانی دیگر تلقی می‌کردند. در آیین زردشت بی‌تابی برای مردگان به‌شدت منع شده است. آن‌ها پس از مرگ هر شخص، جسد او را به برج خاموشان یا دخمه برده، تا بدون آلوده کردن عناصر طبیعی، جسم او را به طبیعت بازگردانند. دخمه‌ها مطابق با اصول و قواعد جالب‌توجهی ساخته می‌شدند، مکان اجساد برای مردان، زنان و کودکان هریک در محل مشخصی تعیین‌شده بود، استودان‌ها در مرکز بنای مدور دخمه به دفن و ضدعفونی استخوان‌ها اختصاص‌یافته بود و اجساد مردگان خوراک کرکس‌ها و سایر پرندگان می‌شد.

آب انبار شش بادگیر

آب‌ انبار شش بادگیر زیباترین آب‌ انبار یزد شناخته می شود که به دلیل داشتن شش بادگیر، به این نام شهرت پیدا کرده است و متعلق به دوران قاجاریه است، در محله تپه یزد، کوچه شش بادگیر واقع شده است. وجه تسمیه نام آب‌انبار به این دلیل است که آب‌انبار، شش بادگیر دارد. این آب‌انبار زیباترین آب‌انبار یزد شناخته می‌شود.
این بنا دو ورودی دارد که یکی در شمال و دیگری در جنوب مخزن قرار گرفته است.
این آب‌انبار زیبا ۵۵ پله دارد. ورودی آب‌انبار در قسمت جنوبی قرار گرفته و بین پله‌های ۲۵ و ۲۶ آن، از بالا یک هشتی با سنگ فرش آجری قرار دارد.

عمارت بوستان ناجی

از دیگر باغ های مشهور یزد در دوران قاجار بوستان ناجی است که پس از این که به شهرداری اهدا شد به صورت بوستان بازسازی شد.
عمارتی در میان این بوستان قرار دارد که دارای یک تالار با بادگیر، ۲ اتاق و قسمت های مختلف دیگری است که این عمارت و باغ با کاربری مسکونی از املاک شخصی به نام ناجی بوده است. این بوستان در مسیر قنات نجف آباد قرار دارد.

برج و باروی قدیم شهر

یزدی ها از برج و باروی به منظور در امان ماندن و حفظ جان ساکنان شهر از هجوم غارتگران و دشمنان می ساختند تا در مقابل هر گونه حمله ای دفاع خوبی از خودشان بتوانند نشان دهند.
برج و باروهای یزد مربوط به دوره دیلمیان - اتابکان است و در یزد، خیابان گل سرخ، امام خمینی، محلات مالمیر، لبخند واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۴ آذر ۱۳۵۲ با شمارهٔ ثبت ۹۵۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

بقعه دوازده امام

بقعه دوازده امام از بناهای دوره سلجوقی است که در محله فهادان شهر یزد در مرکز ایران قرار دارد. گنبد آجری این بقعه در شمار آثار مهم هنر سلجوقی به شمار می‌رود.
بر اساس اسناد تاریخی و شناسنامه ای، قدیمی ترین بنای یزد می باشد و از حیث سبک بنا و نقش و نگار و کتیبه کوفی رنگی، اهمیت خاصی در معماری اسلامی دارد.
این اثر تاریخی در سال ۱۳۱۳ همزمان با مسجد جامع یزد در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

عمارت قصر آینه یا موزه آینه و روشنایی

عمارت دیگری در شهر یزد به نام قصر آیینه وجود دارد که به موزه آیینه و روشنایی اختصاص یافته است.
این عمارت در سال ۱۳۲۰ به صورت یک مهمانسرای خصوصی ساخته شده و از انقلاب در سال ۱۳۷۷ موزه در آن برپا شد.

خانه تهرانی ها

از دیگر جاذبه های شهر یزد خانه تهرانی ها است که متعلق به یکی از تجار ایرانی می باشد. خانواده ای تهرانی حدود ۲۵۰ سال پیش در این خانه زندگی می کردند و از تجار فرش در یزد بوده اند.
زیبایی این خانه به اندازه ای است که تا مدت ها به عنوان کنسول گری اقتصادی برخی کشورهای اروپایی مورد استفاده قرار می گرفته است.
این خانه امروزه به عنوان اولین هتل موزه ایران در یزد جزء جاذبه های شهر یزد به شمار می رود.

ساعت مارکار یزد

میدان مارکار و ساعتی که درست در مرکز ایران قرار گرفته است! ساعت فردوسی، ساعت شهر بزرگی است که در میدان مارکار یزد قرار دارد و در کنار مجموعه ی دیگری از مارکارها مثل دبیرستان و پرورشگاه قرار گرفته است.
این بناها به هزینه شخصی یک زرتشی ساخته شده و در اختیار عموم مردم قرار گرفته است.
تاریخچه ساعت مارکار یزد به سال 1313 باز می گردد.

بازار و حمام خان

حمام خان یزد یکی از صدها حمام قدیمی ایرانی است که خوشبختانه از گزند حوادث طبیعی و تاریخی در امان مانده است و در حال حاضر به سفره‌خانه‌ای زیبا تبدیل شده که با انواع غذاهای ایرانی و غذاهای سنتی یزدی پذیرای گردشگران شهر تاریخی یزد است.
ساخت این مجموعه ی چشم نواز در شهر یزد به زمان ناصرالدین شاه باز می گردد و بازار خان به عنوان طولانی ترین و عریض ترین بازارهای شهر یزد شناخته شده است و مصالح به کار رفته در آن خشت و گل است.
این مجموعه ارزشمند در سال ۱۳۸۲ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

خانه ملک التجار

خانه ملک التجار، خانه دیگری که قدمت آن حدود ۱۲۰ سال است و متعلق به حاجی علی اکبر شیرازی از تجار باسابقه یزد بوده است. لقب ملک التجار به دلیل عملکرد مناسب وی توسط ناصرالدین شاه به وی داده شد و نوادگان وی تا ۴ نسل بعد در این امارت زندگی می کردند.
این خانه از اتاق های متعددی تشکیل شده که هر یک ویژگی خاص خود را دارند. بر دیوار و سقفِ اکثر اتاق ها نقاشی هایی تماشایی به چشم می خورد که اثر هنرمندان شیرازی هستند و طی روایتی، کشیدن آنها ۱۰ سال به طول انجامیده است.
امروزه این ساختمان به عنوان مکانی برای اقامت گردشگران مورد استفاده قرار می گیرد و لقب اولین هتل خشتی جهان را به خود اختصاص داده است.

قلعه سریزد

قلعه سر یزد با فاصله ۴۵ دقیقه ای از شهر یزد به عنوان یک مکان توریستی همیشه مورد توجه بازدید کنندگان قرار گرفته است.
ساختار دفاعی سلسله ساسانیان در این قلعه کاملا مشهود است و همچنین این قلعه در زمان سلسله صفویان گسترش یافته و به خوبی حفظ شده است.
قلعه سریزد یکی از کهن‌ترین و بزرگ‌ترین صندوق امانات بانکی ایران و جهان بوده‌است. قدمت این قلعه تاریخی به حکومت ساسانیان (قرن ۳ تا ۷ میلادی) می‌رسد.

زورخانه صاحب الزمان

زورخانه صاحب الزمان (عج) بزرگترین زورخانه استان یزد است و کلیه مصالح و تجهیزات این زورخانه را از میراث فرهنگی تهیه و بنای آن برای اداره اوقاف است.

غار شگفت انگیز یزدان

غار شگفت انگیز یزدان یکی از بزرگترین غارهای استان یزد بشمار می رود در روستای هفتهر استان یزد و در فاصله 130کیلومتری مرکز استان یزد واقع شده است.
این غار با قندیل ها، حوضچه های زیبا و همچنین دالان هایی که بواسطه وجود قندیل های آهکی درون غار ایجاد شده است از جمله جاذبه های گردشگری روستای هفتهر است.
این غار که از جمله 45 غار کشف شده در استان یزد به شمار می رود با عمق 20 متر و مقطع 35در50 مترمربع در ارتفاع 2200متری از سطح دریا واقع شده و مکانی جذاب برای علاقمندان با گردشگری طبیعی و ماجراجویی است.
غار شگفت یزدان به تازگی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

آب‌ انبار رستم گیو

آب انبار رستم گیو مربوط به دوره قاجار است و در یزد، حاشیه بلوار بسیج واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۷۵ با شماره ثبت ۱۸۲۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.
این آب انبار بر روی دشت صاف طبقات خاک رس قرار گرفته‌است. طراحی گنبد این آب انبار به شکل شلغمی بوده و با طرح سرو با استفاده از آجر فرش شده‌است.
با توجه به قرار گرفتن آن در حاشیه بلوار بسیح، این بنا تبدیل به جاذبه توریستی زیبایی شده‌است.

آرامگاه سید رکن الدین یزد

بقعه‌ی سید رکن‌ الدین در استان یزد، خیابان مسجد جامع کبیر یزد و بیش از یک متر پایین‌تر از سطح کوچه‌ی سید رکن‌الدین ساخته شده است.
قدمت این اثر تاریخی ایرانی، به قرن هشتم هجری قمری باز گشته و در سال ۱۳۱۴ با شماره ۲۴۶ به ثبت آثار ملی ایران رسیده است.
سید رکن‌الدین ابوالمکارم محمد قاضی حسینی یزدی، فرزند قوام‌الدین محمد بن نظام از سادات شهر یزد، به شمار می‌آید. این عالم بزرگ در زمان حکومت ابوسعید بهادرخان زندگی کرده و از بزرگان و حاکمان آن دوران محسوب می‌شود.

آرامگاه سید شمس‌ الدین

بقعه سید شمس الدین مربوط به سدهٔ ۸ است و در یزد، محله چهار منار، جنب حوض ملتکیه واقع شده و این اثر در تاریخ ۳۱ تیر ۱۳۱۳ با شمارهٔ ثبت ۲۰۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

آرامگاه سید شمس الدین باقیمانده یک مجموعه بناست که در محله چهار منار یزد قرار دارد و به صورت زیارتگاهی نیمه ویران گاه به گاه محل عبادت پیرزنان محله و به ندرت مورد بازدید علاقه‌مندان به آثار تاریخی و مسافران خارجی واقع می‌شود.

گنبد عالی ابرکوه

گنبد عالی ابرکوه یا گنبد علی از سالم‌ترین ساختمان‌های برجای مانده از زمانه سلجوقیان و از ارزشمندهای هنر مهرازی ایران است که در شهر ابرکوه در ۱۳۰ کیلومتری یزد جای گرفته است.
ساختار بنا از سنگ و چاروگ (ساروج) و هشت گوش است که بر روی کرسی چهارگوشی که گوشه‌هایش پخ شده ساخته شده، شکل گنبد در بخش آسمانه مانند عرقچین است.
گنبد عالی ابرکوه در سال ۱۳۱۲ به شماره ۱۹۵ در فهرست آثار ملی ایران نگاشته شد.

قنات باغ زارچ

باغ زارچ قناتی است که در از توابع بخش زارچ، شهرستان مرکزی استان یزد در استان یزد قرار دارد.
این قنات سه شاخه کوره جدا از هم به نام‌های: شیرین- شور –ابراهیم خویدکی دارد که در مجموع طول کوره قنات بیش از ۷۱ کیلومتر می‌باشد.

مسجد جامع فهرج

مسجد جامع فهرج (مسجد امام حسن) مربوط به صدر اسلام است و در شهرستان یزد، بخش مرکزی ـ روستای فهرج واقع شده و این اثر در تاریخ ۳۰ آذر ۱۳۴۹ با شمارهٔ ثبت ۹۰۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.

ساخت مسجد جامع فهرج به نیمه اول قرن اول هجری برمی گردد. این مسجد، تنها مسجدی در جهان اسلام با قدمت زیاد است که ساختمان آن از ابتدا تا کنون تغییری نکرده‌است.

یخچال خشتی میبد

یخچال خشتی شهرستان میبد بنایی قدیمی مخصوص ساخت و نگه‌داری یخ بوده است که در شهر میبد (۵۰ کیلومتری شمال غربی شهر یزد) و در کنار ابنیه‌ی تاریخی متعددی چون رباط شاه‌عباسی قرار دارد از نوع یخچال‌های دارای گنبد است و در میان این نوع از یخچال‌ها از حیث ابعاد بزرگ‌ترین محسوب می‌شود.
قدمت این یخچال مربوط به قبل از دوره‌ی قاجار (احتمالاً صفویه) است.
مخزن یخ در این یخچال گودالی بزرگ است که قطر دهانه‌ی آن در حدود ۱۳ متر و قطر مقطع آن ۶.۵ متر است و عمقی در حدود ۵ متر دارد. گرداگرد این گودال سکویی برای رفت و آمد با عرضی نزدیک به ۱.۵ متر وجود دارد.

مجموعه تاریخی آقازاده ابرکوه

خانه آقازاده و بادگیر آن مربوط به دوره قاجار است و در ابرکوه، محله دروازه، میدان ابرقو واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۴ بهمن ۱۳۷۵ با شمارهٔ ثبت ۱۸۳۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.
از سال ۱۳۹۳، اسکناس‌های ۲۰هزار ریالی با طرحی از نمای این خانه تاریخی در ایران منتشر شده‌است.
این خانه متعلق به سید حسین ابرقویی است از ثروتمندان ابرکوه بوده‌است که ۸۲۰ مترمربع مساحت آن است.

آسیاب آبی اشکذر

آسیاب آبی اشکذر با سرعت و فشار آب، جهت آرد کردن گندم و غلات دیگر مورد استفاده قرار می‌گرفت.
این آسیاب در دوره صفویه ساخته شده است و در گذشته، سنگ‌های آن با آب قنات همت‌آباد با قدرتی زیاد کار می‌کرد. مقرنس کاری فضای داخلی، نقش‌های هندسی اطراف دیواره‌ها، آجرکاری محوطه اصلی آسیاب و صحن آسیاب آبی اشکذر که با ظرافت خاصی کار شده‌اند، این آسیاب را منحصربه‌فرد می‌کند.
ویژگی خاص دیگر آسیاب اشکذر، ساخت آن در دل کویر به‌شمار می‌رود. کل مجموعه آسیاب اشکذر در زیر زمین ساخته شده است و آب مورد نیاز آسیاب از قنات های زیرزمینی تامین می‌شود.

روستای خرانق یزد

روستای خرانق مرکز بخش خرانق در شهرستان اردکان استان یزد است. این روستا در ۸۵ کیلومتری شهر یزد واقع شده‌است.
روستای خرانق در ناحیه کوهستانی استان یزد واقع شده‌است. امروزه دارای دو بخش جدید و قدیم است که جمعیت روستا امروز در بخش جدید ساکن است.

زیارتگاه چک چک اردکان

یکی از زیارتگاه‌های مهم زرتشتیان است و زرتشتیان به آن پیرسبز نیز می‌گویند در استان یزد و شهرستان اردکان در کوه‌های میان اردکان و انجیره قرار دارد.
زرتشتیان هر ساله از روز ۲۴ خرداد به مدت چهار روز در این زیارتگاه دور هم جمع شده و به نیایش می‌پردازند.
هر سال جشن مهرگان در این زیارتگاه جشن برگزار می‌شود و زرتشتیان بسیاری در این مکان گرد هم می‌آیند.